Tomaten

Tomaten (Lopersum esculentum) behoren tot één van de populairste groenten onder hobby tuinders. Dat komt niet alleen door de voortreffelijke smaak van eigen geteelde, zongerijpte, tomaten maar ook omdat er inmiddels een grote variëteit bestaat aan tomatenrassen met vele verschillende kleuren, smaken en vormen. Er zijn hybride F1 rassen en heirloom rassen, deze laatste zijn zaadvaste oude variëteiten.

Er kunnen grofweg drie groeiwijzen onderscheiden worden: Stam, struik en dwerg tomaten. Stamtomaten kunnen zo hoog worden als 2,5 meter en worden daarom langs stokken omhoog geleid. De planten worden tijdens de teelt gediefd en getopt om de groei in te perken en zoveel mogelijk vruchten te laten rijpen. Struiktomaten blijven kleiner en groeien met vele zijtakken uit tot bossige struiken zonder duidelijke hoofdstam. Deze planten worden doorgaans niet gediefd of getopt. Zoals de naam doet vermoeden blijven dwergrassen klein en compact (zo’n 20 cm hoog) en zijn daarmee ideaal in pot of in de border. Ook deze planten worden doorgaans niet gediefd of getopt.

Zaaien van tomaten

Zaai tomaten vanaf februari – maart in zaaibakken of potjes bij een temperatuur van ongeveer 20 graden. Vul potjes of een zaaibakje met zaaigrond en druk de grond licht aan. Leg de zaadjes met ruime tussenafstand op de grond en bedek de zaden licht met zaaigrond zodat ze net niet meer zichtbaar zijn. Bevochtig indien nodig de zaaigrond met een vernevelaar. De zaaigrond dient vochtig te blijven dus dek de potjes/zaaibakjes af met huishoudt folie waar enkele gaatjes in geprikt zijn. Zaaien in lege bakjes met deksel (bijv. boterkuipjes) of een zaaibakje met kap werken nog makkelijker.

Na het ontkiemen plaats je de zaailingen op een lichte en warme plaats (18-21 graden). Na enkele weken hebben de zaailingen twee of drie echte blaadjes ontwikkeld en wordt het tijd om ze te verspenen. De kiemblaadjes (ovaalvormig) zien er anders uit dan de echte blaadjes. Bij voorkeur verplant je de zaailingen individueel in 5-9 cm potjes met nieuwe potgrond. Zet de potjes op een lichte en goed geventileerde plaats bij een temperatuur van 18-21 graden. De zaailingen mogen niet te warm staan want in combinatie met een gebrek aan licht in de eerste maanden van het jaar kan dit zorgen voor iele en langgerekte tomatenplantjes. De tomaten blijven in deze potjes staan totdat ze voldoende geworteld zijn, eventueel verpot je ze nog éénmaal over naar een grotere pot als de temperatuur uitplanten in de volle grond nog niet toestaat. Geef de zaailingen nog geen mest, verse potgrond bevat voor minimaal 6 weken voeding (eerste keer bemesten: zie dagelijkse verzorging).

Jarenlange ervaring van tomatenexperts laat zien dat het zaaien van tomaten in de eerste of tweede week van maart vroeg genoeg is om eind mei mooie planten te verkrijgen.

Planten van tomaten

Tomaten kunnen buiten, in kassen of tunnels gekweekt worden en doen het zowel in pot als in de volle grond goed. Buiten kiest men bij voorkeur een warme, beschutte locatie met veel zonlicht. Tomaten wortelen diep en vragen een vruchtbare goed gedraineerde grondsoort. Prepareer de grond door verteerde mest of compost minimaal 20 cm onder te werken. Indien mogelijk past men wisselteelt toe.

Het uitplanten van tomaten buiten in de volle grond gebeurd normaliter rond 11-12-13 mei (ijsheiligen). Het is van belang om de planten eerst af te harden, eerst alleen overdag wanneer de temperatuur het toelaat (+ 15 graden) en enkele dagen later ook ’s nachts (+/- 7 graden). Houdt er rekening mee dat het in mei nog kan vriezen, dek de planten dan af met fleece. In de kas kan men enkele weken eerder uitplanten.

De plantafstand voor stamtomaten bedraagt ongeveer 40-45 cm. Struiktomaten plant men op 45-60 cm van elkaar en dwergtypen kunnen dichter bij elkaar geplant worden, op zo’n 25-35 cm. Plant men in rijen dan wordt doorgaans een rijafstand van minimaal 45 tot 90 cm aangehouden. Het loof dient elkaar niet tot zeer beperkt te raken zodat er voldoende luchtcirculatie rond de planten kan optreden. Houdt er bovendien rekening mee dat je makkelijk bij de planten moet kunnen om water te geven, te dieven en te oogsten.

Tomaten kunnen ook prima in potten geteeld worden. Plant in minimaal een 20 cm/10 liter pot of groter, gevuld met nieuwe potgrond. De teelt is verder niet veel anders dan in de volle grond.

Tomaten hebben veel voedsel nodig. Een basisbemesting zoals beschreven bij ‘planten van tomaten’ biedt de planten een goede uitgangssituatie. Geef vervolgens pas mest wanneer de eerste bloemtrosjes of beter nog de vruchten gevormd zijn (het bloemetje is verschrompeld en er is een klein tomaatje zichtbaar). Geef elke week een meststof met een hoog gehalte aan kalium, bijvoorbeeld een speciale tomaten meststof te koop in de meeste tuincentra.

Dagelijkse verzorging

Geef direct na het planten goed water. Daarna dient men goed naar de grond te kijken. In de praktijk betekent dit dat men afhankelijk van de temperatuur in de kas 2 tot 4 keer per week water geeft en buiten in de volle grond ongeveer 2 keer per week. Geef vaker water indien nodig. Laat de grond nooit volledig uitdrogen maar geef ook niet te veel water want dat kan de smaak beïnvloeden. Geef ook niet te weinig water omdat dit kan leiden tot neusrot. Tomaten in potten hebben uiteraard vaker water nodig, meestal dagelijks.

Planten die hoger worden dan 40 cm moeten aangebonden worden, gebruik hiervoor stokken, tomatenspiralen of touw. Dief stamtomaten wekelijks door de in de bladoksels ontstane scheuten te verwijderen, top de planten aan het eind van het seizoen en verwijder indien nodig af en toe wat blad , zie Dieven, Toppen en Bladsnoei. Struiktomaten vragen weinig aandacht, steun ze met stokken wanneer de vruchten zwaarder worden en verwijder alleen een aantal zijscheuten en/of bladeren wanneer de groei te uitbundig is.

Oogsten van tomaten

Tomaten smaken het beste wanneer je ze aan de plant laat rijpen. Pluk ze daarom pas als ze rijp zijn (mooi gekleurd maar nog steeds stevig). Je oogst tomaten bij voorkeur met het steeltje er nog aan door op het verdikte gedeelte van het steeltje te drukken. Op het einde van de zomer kan je de groene tomaten eerder oogsten, laat ze binnen verder afrijpen. Vruchten van planten die zijn aangetast door phytopthora (wiki: Aardappelziekte tomaat) oogst je zo snel mogelijk. Meestal is de oogst verloren maar er is een kans dat de tomaten binnen gezond afrijpen. Tomaten zijn gepureerd goed in te vriezen. Ook drogen behoort tot de mogelijkheden.

Wat er mis kan gaan

Een hele reeks ziektes, plagen of omstandigheden kan tomatenplanten bedreigen. Een aantal voorbeelden van ziektes: